Genocid u Srebrenici

Predsjednik Republike Srpske (RS), u martu 1995. je izdao direktivu pod nazivom “Direktiva 7”, u kojoj se konkretno navodi da VRS treba “izvršiti potpuno fizičko odvajanje Srebrenice od Žepe, čime spriječiti i pojedinačno komuniciranje između ovih enklava. Svakodnevnim planskim i osmišljenim borbenim aktivnostima stvoriti uslove totalne nesigurnosti, nepodnošljivosti i besperspektivnosti daljnjeg opstanka i života mještana u Srebrenici”.

(para. 28. Krstić, str. 11-12) (para. 106. Blagojević i Jokić, str. 38) (para. 199. Popović i ostali, tom I, str. 65–66) (para. 186-188. Tolimir, -str. 76–78) (para. 4979-4980. Karadžić, tom IV, str. 2053-2054) (para. 2383. Mladić, tom III, str. 1252)

Dio plana bila je i blokada konvoja pomoći: “Preko nadležnih državnih i vojnih organa, zaduženih za rad s UNPROFOR-om i humanitarnim organizacijama, planskim i nenametljivim restriktivnim odobravanjem zahtjeva, smanjiti i ograničiti logističku podršku snaga UNPROFOR-a u enklavama i dotur materijalnih sredstava muslimanskom življu, i učiniti ih ovisnim od naše dobre volje, a istovremeno izbjeći osudu međunarodne zajednice i svjetskog javnog mnijenja.”

(para. 28. Krstić, str. 12) (para. 111. Blagojević i Jokić, str. 39-40) (para. 199. Popović i ostali, tom I, str. 66–67) (para. 188. Tolimir, str. 77–78) (para. 4980. Karadžić, tom IV, str. 2054)

Glavni štab VRS-a izdao je krajem marta 1995. “Direktivu 7.1”, koju je potpisao Ratko Mladić, a koja je izdata “na osnovu ‘Direktive br. 7’” i upućivala je Drinski korpus VRS-a da, između ostalog, sprovodi aktivna borbena dejstva oko enklava Srebrenice i Žepe i džepa oko Goražda.

(para. 29. Krstić, str. 12) (para. 106. Blagojević i Jokić, str. 38) (para. 202. Popović i ostali, tom I, str. 68) (para. 191.Tolimir, str. 79) (para. 4983-4984. Karadžić, tom IV, str. 2055–2056) (para. 2384, 2386. Mladić, tom III, str. 1252-1253)

Komanda Drinskog korpusa VRS-a izdala je 2. jula 1995. dvije zapovijedi, u kojima se iznosi plan za napad na enklavu i raznim jedinicama Drinskog korpusa VRS-a izdaje se naređenje da pređu u stanje borbene gotovosti. Jedna od tih zapovijesti predviđala je da Drinski korpus ima zadatak da što prije razdvoji enklave Srebrenica i Žepa i suzi ih na gradsko područje. Operacija je dobila šifrovani naziv “Krivaja 95”.

(para. 30. Krstić, str. 12-13) (para. 120. Blagojević i Jokić, str. 43) (para. 244-245. Popović i ostali, tom I, str. 92) (para. 215-217. Tolimir, str. 93–94) (para. 5005-5007. Karadžić, tom IV, str. 2068-2069)

Ofanziva VRS-a na Srebrenicu započela je 6. jula 1995. VRS je neselektivno granatirao enklavu Srebrenica, a posebno grad Srebrenicu i Potočare, direktno gađajući i objekte UN-a, pri čemu je bilo i civilnih žrtava. U danima poslije 6. jula, uslijed napredovanja VRS-a, jedan za drugim palo je pet posmatračkih položaja Holandskog bataljona UN-a u južnom dijelu enklave. Kada je južna odbrambena linija enklave počela da pada, oko 4.000 Bošnjaka, koji su živjeli u obližnjem švedskom stambenom kompleksu, pobjeglo je na sjever u grad Srebrenicu. VRS je tokom napada palio kuće Bošnjaka u enklavi, između ostalog, u Potočarima, Ljubisavićima i Pusmulićima, a uništavani su i vjerski objekti Bošnjaka i Hrvata.

(para. 31-32. Krstić, str. 13) (para. 125, 127, 129. Blagojević i Jokić, str. 45-47) (para. 249-250. Popović i ostali, tom I, str. 94-96) (para. 219-222. Tolimir, str. 95-96) (para. 5010-5013. Karadžić, tom IV, str. 2070–2073) (para. 2443-2445, 2448. Mladić, tom III, str. 1284, 1285)

Kasno 9. jula 1995., predsjednik Republike Srpske je izdao novo naređenje, kojim je Drinskom korpusu VRS-a dao zeleno svjetlo da zauzme grad Srebrenicu.

(para. 33. Krstić, str. 13) (para. 252. Popović i ostali, tom I, str. 96–97) (para. 226. Tolimir, str. 99) (para. 5018. Karadžić, tom IV, str. 2076)

10. jula 1995. grad Srebrenica je intenzivno granatiran od strane snaga VRS-a, a pogođeno je i područje oko bolnice u kojoj je oko 2.000 civila potražilo utočište, i tom prilikom šestoro njih je ubijeno, a više osoba je teško povrijeđeno. Pripadnici ABiH koji su bili prisutni u gradu Srebrenici su u toku noći 10. jula napustili enklavu, nakon sastanka održanog sa pripadnicima Holandskog bataljona UNPROFOR-a tokom kojeg im je prenesen ultimatum dat od strane VRS-a da Bošnjaci trebaju napustiti enklavu u roku od 48 sati, a da će im zauzvrat biti obezbijeđen slobodan prolaz. I naredni dan, 11. jula, je bošnjačko stanovništvo iz spoljnjeg dijela enklave nastavilo pristizati u grad Srebrenicu, te se priključilo hiljadama ljudi, koji su se, očajnički tražeći zaštitu, tiskali oko baze Holandskog bataljona UN-a u gradu Srebrenici, provalivši na kraju unutra silom. Minobacačke granate koje su taj dan pale u bazu ranile su nekoliko ljudi, a neki ljudi su ranjeni i ubijeni u gradu Srebrenici. Poslije granatiranja baze i uz podsticaj pripadnika Holandskog bataljona, Bošnjaci su krenuli na sjever od grada Srebrenice u pravcu Potočara, pri čemu je na njih dok su se kretali u pravcu Potočara otvarana artiljerijska i puščana vatra od strane VRS-a, te je uslijed toga bilo i mrtvih i ranjenih.

. (para. 255, 257, 263-265. Popović i ostali, tom I, str. 98, 99, 101-102) (para. 131-132, 141, 144. Blagojević i Jokić, str. 48, 51-53) (para. 5020-5022, 5026, 5028-5030. Karadžić, tom IV, str. 2076-2082) (para. 230, 233, 234. Tolimir, str. 102-104) (para. 2445-2446. Mladić, tom III, str. 1284-1285) (para. 123. Krstić, str. 48-49)

11. jula 1995. VRS je zauzeo grad Srebrenicu, pri čemu nisu naišli ni na kakav otpor i samo su zatekli otprilike dvije stotine civila koji su izašli iz kuća nakon što su pozvani da to učine i koji su potom upućeni prema fudbalskom terenu na drugoj strani grada Srebrenice. Dok su se jedinice VRS-a približavale centru grada, pojavio se jedan vojno sposoban muškarac, i mada je izjavio da nije pripadnik ABiH i da nema nikakvih problema s bosanskim Srbima, komandant 10. diverzantskog odreda VRS-a naredio je jednom vojniku da tom čovjeku prereže grkljan, što je vojnik i učinio. Tog popodneva su oficiri VRS-a predvođeni komandantom Glavnog štaba (GŠ) VRS-a trijumfalno prošetali Srebrenicom, kojom prilikom je komandant GŠ VRS-a više puta upućivao vojnike da nastave prema Potočarima i Bratuncu.

(para. 36. Krstić, str. 14) (para. 260-261. Popović i ostali, tom I, str. 100) (para. 236. Tolimir, str. 106) (para. 5032-5033. Karadžić, tom IV, str. 2082–2083) (para. 133, 145. Blagojević i Jokić, str. 48-49, 53) (para. 2445, 2447. Mladić, tom III, str. 1284, 1285)

Nakon što je većina stanovnika Srebrenice otišla na sjever u Potočare, neki Bošnjaci koji su živjeli u blizini posmatračkog položaja Papa ostali su u svojim kućama, ali tokom 11. i 12. jula 1995., pripadnici srpskih snaga su te kuće „očistili“ na način da su ubacivali ručne bombe u kuće i ušli u njih sa psima, nakon čega su se čuli pucnji i jauci, a vojnici bi izašli iz kuće i zatim je zapalili.

(para. 5035. Karadžić, tom IV, str. 2084)

Na hiljade stanovnika Srebrenice pobjeglo je u Potočare kako bi potražili zaštitu u bazi UN-a. Do večeri 11. jula se okupilo oko 20.000 do 25.000 izbjeglica, i njih nekoliko hiljada nahrupilo je u samu bazu UN-a, dok su se drugi smjestili po obližnjim fabrikama i poljima. Grupe bošnjačkih izbjeglica nastavile su pristizati u Potočare i ujutro narednog dana.

(para. 37. Krstić, str. 15) (para. 146. Blagojević i Jokić, str. 53) (para. 259, 266, 272, 302. Popović i ostali, tom I, str. 100, 102-103, 107, 119) (para. 241. Tolimir, str. 109–110) (para. 2449, 2453. Mladić, tom III, str. 1285–1287) (para. 5073. Karadžić, tom IV, str. 2101-2102)

12. jula 1995. srpske snage su ušle u Potočare, putem pretresajući i paleći kuće i stogove sijena. Do tada je u Potočarima bilo između 25.000 i 30.000 Bošnjaka, od čega su 5 do 10 posto činili vojno sposobni muškarci. Humanitarna situacija je bila katastrofalna, nije bilo dovoljno vode, hrane, lijekova ni toaleta, vrućina je bila paklena, neke žene su se porodile, više ljudi je umrlo, neki od dehidriranosti. Kada su stigli u Potočare, pripadnici srpskih snaga, svi dobro naoružani, zauzeli su položaje duž puta, među Bošnjacima, a u jednom trenutku, pripadnici srpskih snaga, uključujući pripadnike MUP-a sa psima, ušli su u bazu Holandskog bataljona UNPROFOR-a da provjere da li se tamo skrivaju vojnici ABiH. Tokom popdneva i večeri 12. jula, pripadnici srpskih snaga razoružali su pripadnike Holandskog bataljona.

(para. 302-308, 311-312. Popović i ostali, str. 119-124) (para. 5075-5076, 5078-5081. Karadžić, tom IV, str. 2103, 2104-2106) (para. 2453-2454. Mladić, tom III, str. 1286-1287) (para. 242, 262, 264-268. Tolimir, str. 110, 120-123)

Tokom 12. jula i u noći između 12. i 13. jula 1995. pripadnici srpskih snaga su se kretali kroz masu ljudi okupljenih u Potočarima i više puta odvodili ljude, bez obzira na njihovu starost, poslije čega bi se čuli povici, jauci, krici i rafali i nakon čega se neki od muškaraca Bošnjaka koji su odvedeni nisu vratili.

(para. 42-44. Krstić, str. 16-17) (para. 164-167. Blagojević i Jokić, str. 60-62. Blagojević i Jokić) (para. 313. Popović i ostali, tom I, str. 124) (para. 243-244. Tolimir, str. 111) (para. 5077. Karadžić, tom IV, str. 2104) (para. 2453. Mladić, tom III, str. 1286–1287)

Žene i djevojke su odvođene i silovane, a nekoliko je ljudi bilo toliko izbezumljeno od straha da su počinili samoubistvo vješanjem ili su pokušali to učiniti.

(para. 45-46. Krstić, str. 18) (para. 312-315. Popović i ostali, tom I, str. 124-125) (para. 5076-5077. Karadžić, tom IV, str. 2103-2104) (para. 2453. Mladić, tom III, str. 1286–1287) (para. 244. Tolimir, str. 111)

Konstatirano je da su po zauzimanju Srebrenice u julu 1995. snage bosanskih Srba napravile i sprovele plan da iz enklave odvezu bošnjačke žene, djecu i starce, a da pogube što je moguće više vojno sposobnih bošnjačkih muškaraca koji su se nalazili u enklavi.

(para. 52, 87. Krstić, str. 19, 34) (para. 791. Tolimir, str. 358.)

U popodnevnim satima 12. jula 1995. autobusi i kamioni su počeli pristizati u Potočare, te su tokom 12. i 13. jula žene, djeca i starci potrpani u autobuse i pod kontrolom snaga VRS-a odvezeni iz Potočara na teritoriju pod kontrolom Bošnjaka u blizini Kladnja.

(para. 48, 51. Krstić, str. 18, 19) (para. 316, 332. Popović i ostali, tom I, str. 125, 131–132) (para. 5093-5108. Karadžić, tom IV, str. 2110-2117) (para. 180, 183, 191. Blagojević i Jokić, str. 68, 69, 72) (para. 275, 280-283. Tolimir, str. 126, 130-133) (para. 2485-2486, 2556, 2559. Mladić, tom III, str. 1305, 1340, 1341)

Još od jutra 12. jula snage bosanskih Srba počele su da izdvajaju muškarce od ostalih izbjeglica u Potočarima i drže ih na zasebnim mjestima, a odvođeni su i u objekat u Potočarima poznat kao “bijela kuća”. Muškarci su odvajani i prilikom ulaska u autobuse kada su se u njih pokušavali ukrcati. Odvajani su dječaci od svega 12 godina, pa čak i neki još mlađi. Odvajanje je trajalo cijelog 12. i 13. jula.

(para. 53. Krstić, str. 20) (para. 168-169, 177, 191. Blagojević i Jokić, str. 63, 67, 72) (para. 319, 323, 325. Popović i ostali, tom I, str. 126, 128, 129) (para. 280. Tolimir, str. 130–131) (para. 5095, 5098, 5109. Karadžić, tom IV, str. 2111, 2113, 2117) (para. 2562-2563, 2565. Mladić, tom III, str. 1342-1343.)

Vojnici iz holandskog UNPROFOR-a pokušali su pratiti autobuse iz Potočara, u kojima su se nalazili civili, te su uspjeli ispratiti prve konvoje izbjeglica 12. jula 1995., ali nakon toga su zaustavljeni na putu, a vozila su im ukradena uz prijetnju oružjem.

(para. 50. Krstić, str. 18-19) (para. 184. Blagojević i Jokić, str. 70) (para. 333, 337. Popović i ostali, tom I, str. 132, 133) (para. 284. Tolimir, str. 133–134) (para. 5105. Karadžić, tom IV, str. 2116) (para. 2557. Mladić, tom III, str. 1340–1341)

Odvoženje bošnjačkog civilnog stanovništva iz Potočara dovršeno je uvečer 13. jula 1995. do 20 sati. U ta dva dana, približno 25.000–30.000 Bošnjaka koji su se sklonili u Potočare poslije pada Srebrenice – izuzev ranjenika – odvezeno je iz baze UN-a u okviru operacije koju je organizovalo rukovodstvo VRS-a, uz pomoć policije. U bazi i duž puta ostala je razbacana odjeća, obuća i svežnji s ličnim stvarima, a srpske snage su u kasnim večernjim satima 13. jula i ranim jutarnjim satima 14. jula spalile lične stvari i lične isprave koje su muškarci Bošnjaci bili primorani da ostave.

(para. 51. Krstić, str. 19) (para. 170, 191. Blagojević i Jokić, str. 63-64, 72) (para. 283, 285, 291, 304. Tolimir, str. 133-135, 139, 145) (para. 2556, 2559. Mladić, tom III, str. 1340–1342) (para. 5107-5108, 5110. Karadžić, tom IV, str. 2116-2118)

Kada su autobusi sa ženama, djecom i starcima krenuli na sjever, prema teritoriji pod kontrolom Bošnjaka, srpske snage su ih zaustavljale putem i ponovo pretresale tražeći muškarce, te su muškarce koji su se uspjeli ukrcati u autobuse u Potočarima, a koji su izgledali stariji od 14 ili mlađi od 60 do 70 godina, izvodili iz autobusa i odvodili ih. Oko 14. jula 1995., u Kladnju nije viđen nijedan muškarac stariji od 12 godina, s izuzetkom nekoliko njih starijih od 60 godina.

(para. 56. Krstić, str. 20) (para. 334, 336. Popović i ostali, tom I, str. 132, 133) (para. 2558, 2562. Mladić, tom III, str. 1341, 1342) (para. 5101-5102. Karadžić, tom IV, str. 2114-2115) (para. 282. Tolimir, str. 132) (para. 185, 188. Blagojević i Jokić, str. 70-71)

Muškarci Bošnjaci koji su 12. i 13. jula u Potočarima odvojeni od žena, djece i staraca bili su zatočeni u obližnjim kućama od kojih je jedna bila tzv. bijela kuća, nedovršena zgrada u blizini glavnog ulaza u bazu Holandskog bataljona u pravcu prema Bratuncu, i bila je pod stražom srpskih snaga.

. (para. 325. Popović i ostali, tom I, str. 129) (para. 5095, 5098, 5113. Karadžić, tom IV, str. 2111, 2113, 2119) (para. 285. Tolimir, str. 134-135) (para. 169. Blagojević i Jokić, str. 63) (para. 171. Blagojević i Jokić, str. 64)

„Bijela kuća“ je bila pretrpana muškarcima, srebreničkim Bošnjacima, uključujući i nekoliko dječaka starosti između 12 i 14 godina, kao i starije muškarce, nije bilo dovoljno vazduha, nikakva voda, hrana ni sanitarni objekti nisu bili obezbijeđeni, a iz „bijele kuće“ i oko nje se čula vika, a ponekad i pucnjevi iz vatrenog oružja.

(para. 169. Blagojević i Jokić, str. 63) (para. 285-287. Tolimir, str. 134-137) (para. 5113-5116. Karadžić, tom IV, str. 2119-2121) (para. 328-330. Popović i ostali, tom I, str. 130-131) (para. 58. Krstić, str. 20-21) (para. 171. Blagojević i Jokić, str. 64)

Od poslijepodneva 12. jula, pa tokom cijelog 13. jula 1995., muškarci koji su bili zatočeni u “bijeloj kući” ukrcavani su u zasebne autobuse, a ne u one u kojima su bili žene, djeca i starci. Prilikom ukrcavanja, pripadnici srpskih snaga su ih udarali nogama i kundacima pušaka i naredili im da drže pognute glave. Holandski bataljon je naredio da jedan od džipova prati autobuse, ali VRS je zaustavio tu pratnju. Autobusi su se ubrzo vratili prazni. Muškarci su iz baze u Potočarima odvoženi na mjesta zatočenja u Bratuncu, a potom i na stratišta u općinama Bratunac i Zvornik.

(para. 59. Krstić, str. 21) (para. 190, 192. Blagojević i Jokić, str. 72) (para. 289-290, 293. Tolimir, str. 138-139, 140. Tolimir) (para. 2556. Mladić, tom III, str. 1343–1344)

13. jula 1995. u 20:00 sati u bazi u Potočarima su ostali samo ranjenici. U narednim danima su predstavnici UN-a, Ljekara bez granica i MKCK-a činili napore da se ranjenici evakuiraju iz baze u Dom zdravlja u Bratuncu, gdje su već bili odveženi neki pacijenti iz bolnice u Srebrenici, te da se svi evakuiraju u Tuzlu. 17. jula 1995., pod nadzorom delegata MKCK-a, svi preostali ranjenici iz baze UN-a prevezeni su kamionima Holandskog bataljona u Dom zdravlja u Bratuncu, odakle su, zajedno s nekim od ranjenika koji su se tamo nalazili, prebačeni u Tuzlu. Međutim, neki muškarci među ranjenicima i bolesnima koji su bili smješteni u Domu zdravlja Bratunac izdvojeni su kao "vojno sposobn[i]" i tretirani kao ratni zarobljenici, te im nije im dozvoljeno da odu.

(para. 5121-5126, 5131. Karadžić, tom IV, str. 2123-2125, 2127-2128)(para. 298-301. Tolimir, str. 141-143.) (para. 2551-2552, 2559. Mladić, tom III, str. 1338-1339, 1342)

U danima neposredno poslije pada enklave Srebrenica, na području Potočara otkriveno je više leševa. Tako su već 13. jula 1995. pripadnici Holandskog bataljona otkrili tijela devet ubijenih bošnjačkih muškaraca na jednom polju pored rijeke, nekih 500 metara od baze UN-a. Na sebi su imali civilnu odjeću i bili su ustrijeljeni s leđa. Istog dana, jedan pripadnik Holandskog bataljona bio je očevidac ubistva jednog bošnjačkog muškarca u civilnoj odjeći u blizini „bijele kuće“.

(para. 193-197. Blagojević i Jokić, str. 72-74) (para. 354-361. Popović i ostali, tom I, str. 139-142) (para. 5137-5145. Karadžić, tom IV, str. 2129–2131) (para. 2884-2894. Mladić, tom III, str. 1547–1552)

Pripadnici ABiH koji su bili prisutni u gradu Srebrenici su u toku noći 10. jula 1995. napustili enklavu, nakon sastanka održanog sa pripadnicima Holandskog bataljona UNPROFOR-a. Naredni dan, 11. jula, nakon pada grada Srebrenice, proširio se glas da žene i slabije osobe trebaju izbjeći u Potočare, a da vojno sposobni muškarci trebaju krenuti prema Šušnjarima i Jaglićima, selima sjeverozapadno od Srebrenice, u cilju sastajanja sa pripadnicima ABiH i pokušaja proboja prema teritorji pod bošnjačkom kontrolom. I dok se većina žena, djece i staraca, kao i neki vojno sposobni muškarci, uputila prema bazi UN-a u Potočarima kako bi zatražila zaštitu UNPROFOR-a, vojno sposobni muškarci su krenuli kroz šumu prema selima Jaglići i Šušnjari, iz straha da će biti pobijeni ako ostanu.

(para. 5026, 5036. Karadžić, tom IV, str. 2079-2080, 2084) (para. 267. Popović i ostali, tom I, str. 103-104) (para. 237-238. Tolimir, str. 106-107) (para. 2637. Mladić, tom III, str. 1383) (para. 142, 218. Blagojević i Jokić, str. 52, 79-80) (para. 60. Krstić, str. 21)

Muškarci Bošnjaci koji su krenuli prema Jaglićima i Šušnjarima stigli su tamo 11. jula 1995. u večernjim satima. Istu noć, članovi Komande 28. divizije ABiH i predstavnici opštinskih vlasti Bošnjaka sastali su se " u Šušnjarima i odlučili da se formira kolona i krene prema Tuzli. Ta odluka je prenesena usmenim putem i proširila se među onima koji su se okupili.

(para. 239. Tolimir, str. 107) (para. 268. Popović i ostali, tom I, str. 104-105) (para. 2637. Mladić, tom III, str. 1383) (para. 218. Blagojević i Jokić, str. 79-80) (para. 60. Krstić, str. 21)

Kolona je u noći 11. jula i tokom 12. jula krenula prema Tuzli. Kolona se sastojala od otprilike 10.000 i 15.000 ljudi i bila je duga oko 10 kilometara. U koloni su pretežno bili vojno sposobni muškarci starosti između 16 i 65 godina i samo mali broj žena, djece i staraca. Oko trećine muškaraca u koloni bili su bošnjački vojnici iz 28. Divizije ABiH, iako nisu svi vojnici bili naoružani.

(para. 61. Krstić, str. 21–22) (para. 219-220. Blagojević i Jokić, str. 80-81) (para. 269-270. Popović i ostali, tom I, str. 105–106) (para. 240. Tolimir, str. 108) (para. 5037-5038. Karadžić, tom IV, str. 2085) (para. 2637-2639. Mladić, tom III, str. 1383–1384)

Srpske snage pokrenule su artiljerijski napad na kolonu koja je prelazila asfaltnu cestu na području između Konjević-Polja i Nove Kasabe. Prilikom tog napada više desetina ljudi iz kolone je ubijeno i više desetina njih je ranjeno. Samo otprilike trećina muškaraca uspješno je prešla asfaltnu cestu, a kolona je razbijena u više dijelova.

(para. 62. Krstić, str. 22) (para. 380-381. Popović i ostali, tom I, str. 148–149) (para. 315. Tolimir, str. 151) (para. 5162. Karadžić, tom IV, str. 2138-2139) (para. 2651. Mladić, tom III, str. 1389)

Tokom poslijepodneva 12. jula 1995., ili najkasnije u ranim večernjim satima, kao i naredno jutro, srpske snage počele su zarobljavati veliki broj ljudi sa začelja kolone, na nekim mjestima su postavili zasjede, na drugima su pozivali ljude iz šume, nagovarajući ih da se predaju, prijeteći muškarcima da će, ako se ne predaju, nastradati žene i djeca u Potočarima, obećavajući da će se u postupanju prema zarobljenicima pridržavati Ženevskih konvencija, pucali su u šumu iz protivavionskog naoružanja i drugog oružja ili su koristili ukradenu opremu UN-a ne bi li muškarci Bošnjaci pomislili da su to predstavnici UN-a. Mnogi su se tome odazvali i predali se, ali neki su radije počinili. Do večeri 13. jula predalo se ili bilo zarobljeno na hiljade Bošnjaka. Pretresi terena od strane srpskih snaga i zarobljavanja Bošnjaka nastavljeni su i u narednim danima. Dio čela kolone uspio se probiti do teritorije pod nadzorom ABiH.

(para. 63, 65. Krstić, str. 22-23) (para. 222, 227, 237. Blagojević i Jokić, str. 81, 83–84, 87) (para. 381-382. Popović i ostali, tom I, str. 149–150) (para. 5162-5163. Karadžić, tom IV, str. 2138-2139 (para. 319. Tolimir, str. 153-154) (para. 2648-2652, 2658. Mladić, tom III, str. 1387-1389, 1392-1393)

Najveće grupe muškaraca Bošnjaka iz kolone zarobljene su 13. jula 1995. godine. Njih nekoliko hiljada okupljeno je na livadi kod Sandića, ili u njenoj blizini, i na fudbalskom terenu u Novoj Kasabi, kao i u Konjević Polju.

(para. 64. Krstić, str. 23) (para. 383. Popović i ostali, tom I, str. 150) (para. 5166. Karadžić, tom IV, str. 2140-2141) (para. 2653, 2710. Mladić, tom III, str. 1389, 1427-1428)

Snage bosanskih Srba su u julu 1995., nakon pada Srebrenice, pogubile nekoliko hiljada muškaraca, srebreničkih Bošnjaka. Ukupan broj pogubljenih muškaraca kreće se, vrlo vjerovatno, između 7.000 i 8.000.

(pra. 84. Krstić, str. 32) (para. 569. Blagojević i Jokić, str. 212) (para. 121. Momir Nikolić, str. 40) (para. 30. Obrenović, str. 10) (para. 664. Popović i ostali, tom I, str. 267) (para. 3007. Mladić, tom III, str. 1601)

Dok su neke žrtve pobijene pojedinačno ili u malim grupama na mjestima gdje su zarobljeni ili mjestima privremenog zatočenja, ogromna većina žrtava pogubljena je u pažljivo isplaniranim masovnim egzekucijama, a na mjesta zatočenja i pogubljenja odvožena je autobusima i kamionima. Mnogima su stavljani povezi na oči, ruke, a ponekad i noge, proizvani su da izlaze iz kamiona i autobusa u manjim grupama, nakon čega su streljani.

(para. 67-68. Krstić, str. 24-25) (para. 568. Blagojević i Jokić, str. 211)

Veliki broj zarobljenih muškaraca srebreničkih Bošnjaka iz kolone držano je 13. jula 1995. na livadi u Sandićima. Među njima je bila i jedna grupa žena i male djece, koja je kasnije ukrcana na autobuse sa ženama i djecom koji su se zatustavili na livadi u Sandićima na putu iz Potočara. Pripadnici srpskih snaga su neke od zatočenika na livadi maltretirali, a 10-15 njih je ubijeno.

(para. 240-244. Blagojević i Jokić, str. 87–89) (para. 384, 388, 423. Popović i ostali, tom I, str. 151, 153, 170) (para. 329-332. Tolimir, str. 157–160) (para. 5176-5178, 5291. Karadžić, tom IV, str. 2145-2147, 2200) (para. 2723. Mladić, tom III, str. 1435-1436)

Otprilike 1.500 do 3.000 muškaraca srebreničkih Bošnjakazarobljenih iz kolone bilo je 13. jula zatočeno na fudbalskom igralištu u Novoj Kasabi. Jedan zatočenik je maltretiran i ubijen iz pištolja.

(para. 253. Blagojević i Jokić, str. 92-93) (para. 335-337. Tolimir, str. 160-163) (para. 5182, 5186. Karadžić, tom IV, str. 2148, 2150-2151)

Neki zatočenici sa livade u Sandićima i fudbalskog igrališta u Novoj Kasabi prebačeni su u Kravicu, dok su drugi ukrcani u autobuse i kamione i prevezeni za Bratunac i druga obližnja mjesta. Prije tog prebacivanja, vojnici koji su čuvali muškarce na tim lokacijama prisilili su ih da im predaju vrijedne predmete i ostave sve što su imali sa sobom – rečeno im je da im te stvari više neće biti potrebne.

(para. 243, 253-254. Blagojević i Jokić, str. 89, 92-93) (para. 388, 395. Popović i ostali, str. 153, 157) (para. 334, 339. Tolimir, str. 160, 163–164) (para. 5180, 5187. Karadžić, tom IV, str. 2147, 2151) (para. 2601, 2655, 2715. Mladić, tom III, str. 1364, 1391, 1431)

Hiljade srebreničkih Bošnjaka je 12. i 13. jula 1995. sa raznih lokacija zarobljavanja, prije svega iz Nove Kasabe, sa livade u Sandićima, iz Milića i Potočara, doveženo u Bratunac i tamo je zatočeno od jednog do tri dana. Držani su u privremenim zatočeničkim objektima, npr. u školi „Vuk Karadžić“ i objektima oko nje, na fudbalskom stadionu u Bratuncu, kao i u autobusima parkiranim po ulicama u Bratuncu. Zatočene Bošnjake koji su držani na raznim lokacijama u gradu Bratuncu stalno su tukli pripadnici snaga bosanskih Srba, a neke odvodili i ubijali. Prevoz zatočenika s područja Bratunca u Zvornik (u Orahovac, Petkovce, Ročević, Kulu kod Pilice) počeo je u noći 13. jula.

(para. 264, 267. Blagojević i Jokić, str. 97-99) (para. 399. Popović i ostali, tom I, str. 158-160) (para. 382-383. Tolimir, str. 181-182) (para. 5292-5293, 5296, 5313, 5316. Karadić, tom IV, str 2200-2201, 2203-2204, 2211-2213.) (para. 2917. Mladić, tom III, str. 1566)

U Bratuncu je u noći 13. jula bilo parkirano između 80 i 120 autobusa i kamiona, a procjenjuje se da je u njima bilo zatočeno od 3.500 do 4.500 muškaraca srebreničkih Bošnjaka. Više ljudi je izvedeno iz autobusa i nisu vraćeni, dok je u jednom od autobusa ubijen jedan zarobljenik, mentalno zaostali muškarac.

(para. 267, 280, 564. Blagojević i Jokić, str. 98–99, 104, 207) (para. 399., 456-457, 461. Popović i ostali, tom I, str. 158–160, 182-184) (para. 383, 396-397, 399. Tolimir, str. 181–182, 186-187) (para. 5293-5295, 5305-5306. Karadžić, tom IV, str. 2201–2203, 2207-2208) (para. 2917, 2920-2921. Mladić, tom III, str. 1566-1567)

Veći broj zarobljenih je tokom noći bio zadržan u školi “Vuk Karadžić” u Bratuncu, iz koje su zatočenici izvođeni i premlaćivani, neki su odvedeni i ubijeni. Od 12. do 14. jula više od 50 muškaraca pogubljeno je u školi “Vuk Karadžić” i oko nje.

(para. 274, 564. Blagojević i Jokić, str. 101, 207-208) (para. 404, 462-463. Popović i ostali, tom I, str. 161, 184) (para. 401. Tolimir, str. 188) (para. 5303. Karadžić, tom IV, str. 2207) (para. 2917. Mladić, tom III, str. 1566)

Srebreničani su bili zatočavani i u hangaru iza škole „Vuk Karadžić“ u Bratuncu, odakle su izvođeni i premlaćivani, neki su preminuli od povreda, a između 40 i 80 zatočenika je izvedeno iz hangara i ubijeno.

(para. 276-277. Blagojević i Jokić, str. 101–102) (para. 455. Popović i ostali, tom I, str. 182) (para. 393. Tolimir, str. 185) (para. 5296-5299. Karadžić, tom IV, str. 2203–2206)

Velika grupa zatočenika koje su preko noći držali u Bratuncu, rano ujutro 14. jula 1995. godine odvezena je konvojem autobusa u školu u Grbavcima kod Orahovca, zaseoka sjeverozapadno od Zvornika, odakle su najprije stražari neke zarobljenike izveli napolje i ubili ih.

(para. 220. Krstić, str. 91-92) (para. 316, 320. Blagojević i Jokić, str. 118-120) (para. 473, 475-476, 480. Popović i ostali, tom I, str. 189-190, 192) (para. 407, 412-413, 418, 420, 422. Tolimir, str. 191, 193-194, 196–197) (para. 5313, 5316, 5318, 5320-5321, 5323, 5325. Karadžić, tom IV, str. 2212–2218) (para. 2759. Mladić, tom III, str. 1467. Mladić, tom III)

Potom, nakon što su ih u sali te škole držali nekoliko sati, muškarce su iz škole u manjim grupama odvodili na stratišta, a najprije su im stavljali povez za oči i dali nešto vode te kamionima odvozili manje od jednog kilometra, postrojavali i pucali im u leđa. Pogubljeno je između 1.000 i 2.500 srebreničkih Bošnjaka.

(para. 221. Krstić, str. 92) (para. 327-328. Blagojević i Jokić, str. 123-124) (para. 481-484, 492. Popović i ostali, tom I, str. 192–193, 196) (para. 424-432, 438. Tolimir, str. 198–202, 206) (para. 5327-5332. Karadžić, tom IV, str. 2219–2222) (para. 2776. Mladić, tom III, str. 1469)

Tijela likvidiranih u Orahovcu su zakopana u primarnim grobnicama Lažete. Primarne grobnice su prekopavane i tijela ubijenih u Orahovcu su prebačena u sekundarne grobnice na lokalitetu Cesta za Hodžiće. Žrtve su bile starosti od 13 do 85 godina.

(para. 222-223. Krstić, str. 92–93) (para. 336. Blagojević i Jokić, str. 126–127) (para. 491-492. Popović i ostali, tom I, str. 196) (para. 435-437. Tolimir, str. 203–206) (para. 5340-5353. Karadžić, tom IV, str. 2226–2236) (para. 2765-2776. Mladić, tom III, str. 1469)

Velika grupa zarobljenika iz Bratunca je 14. jula 1995. odvezena u školu u Petkovcima, zaseoku koji se nalazi na manje od 10 kilometara zapadno od puta Zvornik-Bijeljina. U tu školu su ulazili vojnici i tukli zarobljenike ili ih prozivali napolje i ubijali.

(para. 226. Krstić, str. 95) (para. 337-338. Blagojević i Jokić, str. 127) (para. 493, 495-497. Popović i ostali, tom I, str. 197–198) (para. 440, 443-446. Tolimir, str. 206, 208–209) (para. 5356, 5358-5362, 5364. Karadžić, tom IV, str. 2237-2240) (para. 2776. Mladić, tom III, str. 1476)

U noći 14./15. jula 1995., zatočenima iz škole u Petkovcima je rečeno da se svuku do pasa, da izuju cipele, ruke su im vezane na leđima, i kamionima su odvezeni u kameniti predio kod brane u Petkovcima, gdje su likvidirani po silasku s kamiona. Ubijeno je najmanje 800 srebreničkih Bošnjaka.

(para. 226-227. Krstić, str. 95–96) (para. 340-341. Blagojević i Jokić, str. 128) (para. 499-500, 503. Popović i ostali, tom I, str. 199–201) (para. 447-450, 458. Tolimir, str. 209–210, 213) (para. 5365-5369, 5382. Karadžić, tom IV, str. 2240–2242, 2249) (para. 2791. Mladić, tom III, str. 1486-1487)

Primarna grobnica zatočenih u školi u Petkovcima i ubijenih kod brane, pronađena je kod brane “Petkovci”. Tijela ubijenih su prekopavana i zakopavana u sekundarne grobnice u Liplju.

(para. 229-230. Krstić, str. 96-97) (para. 346. Blagojević i Jokić, str. 129–130) (para. 502-503. Popović i ostali, tom I, str. 201) (para. 453-457. Tolimir, str. 211–212) (para. 5374-5381. Karadžić, tom IV, str. 2244–2249) (para. 2790-2791. Mladić, tom III, str. 1487)

U školu u Kuli, kod sela Pilica, sjeverno od Zvornika, autobusima je 14. jula 1995. prevezeno još zarobljenika iz Bratunca, gdje je nekoliko muškaraca u sali škole preminulo od vrućine i dehidracije, a dio je izveden, te se čula pucnjava, ali se oni nisu vratili.

(para. 233. Krstić, str. 98) (para. 347-348. Blagojević i Jokić, str. 130-131) (para. 525, 528-531. Popović i ostali, tom I, str. 211–213) (para. 483-488. Tolimir, str. 224–227) (para. 5415, 5417-5423. Karadžić, tom IV, str. 2266–2270) (para. 25889. Mladić, tom III, str. 1533)

Ljude iz škole u Pilici su 16. jula 1995. ukrcali u autobuse ruku vezanih na leđima i odvezli ih na Vojnu ekonomiju Branjevo, gdje su ih postrojavali u grupama od po deset i strijeljali, te je tog dana na tom stratištu ubijeno između 1.000 i 1.500 srebreničkih Bošnjaka. Žrtve su bile starosti od 17 do 70 godina.

(para. 233, 236. Krstić, str. 98-99) (para. 349. Blagojević i Jokić, str. 131–132) (para. 77-78. Erdemović, str. 35-36) (para. 534-538. str. 214–215) (para. 489-495. Tolimir, str. 228–232) (para. 5425-5435, 5463. Karadžić, tom IV, str. 2270–2276, 2290) (para. 2860-2861. Mladić, tom III, str. 1533–1534)

Nakon ubistava u Branjevu, isti dan, 16. jula 1995., u Domu kulture u Pilici ubijeno je oko 500 zarobljenih srebreničkih muškaraca i dvije žene, na način da je na njih pucano iz gornjeg dijela zgrade u kojoj je bio filmski prijektor, sa balkona, a na zarobljenike su bačene i bombe.

(para. 244. Krstić, str. 103-104) (para. 355. Blagojević i Jokić, str. 134) (para. 77-78. Erdemović, str. 35-36) (para. 540-541. Popović i ostali, tom I, str. 216) (para. 496-500, 508. Tolimir, str. 232-234, 239) (para. 2862. Mladić, tom III, str. 1534) (para. 5436, 5439-5442, 5463. Karadžić, tom IV, str. 2276-2280, 2290)

U Domu kulture u Pilici nađeni su materijalni dokazi da su se na tom mjestu dogodile masovne egzekucije – na zidovima, stropovima i podovima nađeni su tragovi metaka, ostaci eksploziva, zrna i čahura, kao i ljudske krvi, kostiju i tkiva.

(para. 245. Krstić, str. 104) (para. 356. Blagojević i Jokić, str. 134-135) (para. 544. Popović i ostali, str. 217–218) (para. 5442. Karadžić, tom IV, str. 2280) (para. 2856. Mladić, tom III, str. 1532)

Ubijeni iz Doma kulture Pilici i iz škole u Pilici, odnosno Vojne ekonomije Branjevo, su zakopani u primarnoj grobnici u Vojnoj ekonomiji Branjevo. Iz ove primarne grobnice su tijela prekopana i prebačena u sekundarne grobnice na lokaciji Čančarski put. Žrtve su bile starosti od 15 do 61 godinu.

(para. 237-238. Krstić, str. 99-100) (para. 354. Blagojević i Jokić, str. 133–134) (para. 548-550. Popović i ostali, tom I, str. 219–220) (para. 503-507. Tolimir, str. 236–238.) (para. 5452-5462. Karadžić, tom IV, str. 2284–2290)

Veći broj zarobljenih Srebreničana je 14. jula 1995. dovezen autobusima iz Bratunca u školu u Roćeviću, selu nedaleko od glavnog puta Zvornik_Bijeljina, otprilike sedam kilometara sjeverno od Kozluka. U toj školi je ubijeno nekoliko zatočenika.

(para. 504-505, 507, 516. Popović i ostali, tom I, str. 201–203, 207) (para. 459, 465. Tolimir, str. 213, 216) (para. 5384-5386, 5390, 5392, 5413. Karadžić, tom IV, str. 2249-2250, 2252-2255, 2265) (para. 2820. Mladić, tom III, str. 1509–1510, Mladić, tom III)

Zarobljeni su, 15. jula 1995., iz škole u Roćeviću kamionima prevezeni do šljunkare u Kozluku na obali Drine, gdje su pogubljeni i gdje nije bilo preživjelih. Pogubljeno je najmanje 800 Srebreničana.

(para. 357. Blagojević i Jokić, str. 135) (para. 516, 518-520, 524. Popović i ostali, tom I, str. 207–210) (para. 472-475, 481. Tolimir, str. 219–221, 224) (para. 5395-5399, 5413. Karadžić, tom IV, str. 2256–2258, 2265) (para. 2825. Mladić, tom III, str. 1511)

Tijela ubijenih su zakopana u primarnim grobnicama u Kozluku. Iz Kozluka su tijela prokopana i zakopana u sekundarnim grobnicama na lokalitetu Čančarski put. Žrtve su bile od 8 do 85 godina starosti.

(str. 109–110. Krstić) (str. 136–137. Blagojević i Jokić) (para. 523-524. Popović i ostali, tom I, str. 210) (para. 478-480. Tolimir, str. 222–223) (para. 5404-5412. Karadžić, tom IV, str. 2259–2265) (para. 2824. Mladić, tom III, str. 1510–1511)

Kod supermarketa u Kravici u kamionima je dovezen dio muškaraca sa fudbalskog stadiona u Novoj Kasabi, sa oko 120 zatočenika u jednom kamionu. Tokom noći 13./14. jula 1995., zatočenike su pripadnici srpskih snaga zlostavljali i udarali kroz ceradu, a neke su izveli i ubili. Jedan od tih kamiona je potom zatočenike odvezao prema Zvorniku.

(para. 256. Blagojević i Jokić, str. 94-95) (para. 446-447, 449. Popović i ostali, tom I, str. 179-180) (para. 377-381. Tolimir, str. 179–181) (para. 2655, 2924. Mladić, tom III, str. 1391–1392, 1568)

Na rijeci Jadar 13. jula 1995. godine, 16 ili 17 srebreničkih muškaraca koji su tu dovedeni iz skladišta u Konjević Polju, postrojeni su i strijeljani. Preživio je samo jedan od zarobljenih.

(para. 196. Krstić, str. 82) (para. 293. Blagojević i Jokić, str. 108) (para. 409. Popović i ostali, tom I, str. 164) (para. 345, 348. Tolimir, str. 167, 168) (para. 5205. Karadžić, tom IV, str. 2161–2162) (para. 2676. Mladić, tom III, str. 1402)

Negdje između 13. i 17. jula 1995., veći broj muškaraca i dječaka, srebreničkih Bošnjaka, prevezen je putem kroz dolinu Cerske i pogubljen. Na toj lokaciji je nađena masovna grobnica sa oko 150 tijela, od kojih su najstarija pripadala ljudima u pedesetim godinama, a najmlađa osobama između 11-15 godina starosti.

(para. 201-202. Krstić, str. 84-85) (para. 410-414. Popović i ostali, tom I, str. 164-166) (para. 349-352. Tolimir, str. 168–170) (para. 2684. Mladić, tom III, str. 1407)

Između 1.000 i 1.500 srebreničkih muškaraca iz kolone koji su bili zarobljeni i zatočeni na poljani kod Sandića, 13. jula 1995., autobusima ili pješice je odvedeno u skladište u Kravici, otprilike jedan kilometar od livade u Sandićima, u koje su, kada se napunilo, srpske snage počele ubacivati ručne bombe i pucati direktno u ljude nagurane unutra. Stražari raspoređeni oko zgrade ubijali su zatvorenike koji su pokušavali pobjeći kroz prozore. Narednog dana, pripadnici srpskih snaga su prozivali ranjenike, uzvikujući da je došao Crveni krsti i da će biti prebačeni u bolnicu, a nakon što su se ranjenici odazvali ubili su ih. Među ubijenim je bilo i maloljetnika i staraca

(para. 205-207. Krstić, str. 86-87) (para. 296-299. Blagojević i Jokić, str. 109–111) (para. 435-437, 443. Popović i ostali, tom I, str. 175-176, 178) (para. 353-355, 360, 362-363, 376. Tolimir, str. 170-171, 173-174, 179) (para. 5224-5227, 5230, 5232, 5234-5235, 5283. Karadžić, tom IV, str. 2170–2176, 2198) (para. 2707. Mladić, tom III, str. 1424–1425)

U skladištu u Kravici su nađeni i materijalni dokazi zločina – tragovi ljudske krvi, kostiju i tkiva po zidovima, podu i plafonu, kao i oštećenja prouzrokovana oružjem, bombama i eksplozivom; čahure, zubne proteze i djelići ljudskih kostiju pronađeni su pomiješani sa smećem ispred samog skladišta; oko skladišta su pronađene i kašike ručnih bombi.

(para. 437. Popović i ostali, tom I, str. 175–176) (para. 5251. Karadžić, tom IV, str. 2182–2183) (para. 208. Krstić, str. 87) (para. 363. Tolimir, str. 174)

Tijela ubijenih u Kravici su zakopana u Glogovi i Ravnicama, na mjestu koje je ocijenjeno kao primarna grobnica. Potom su tijela iz Glogove prebačena u sekundarne grobnice u Zelenom Jadru, Blječevi, Budaku i Zalazju. Posmrtni ostaci oko 1.000 žrtava pronađenim u tim grobnicama pripadaju ubijenim u skladištu u Kravici.

(para. 209-210. Krstić, str. 87. Krstić) (para. 306, 314. Blagojević i Jokić, str. 113, 117) (para. 438-442-443. Popović i ostali, tom I, str. 176–178) (para. 367-374, 376. Tolimir, str. 176–179) (para. 5252-5276, 5283. Karadžić, tom IV, str. 2183–2195, 2198) (para. 2707. Mladić, tom III, str. 1424)

Muškarci srebrenički Bošnjaci, njih 22, koji su 13. jula 1995. u Tišći i Lukama izvedeni iz autobusa punihbošnjačkih žena, djece i staraca na putu iz Potočara za Kladanj držani su i zlostavljani u školi u Lukama, a potom, negdje oko ponoći, ukrcani su u kamion, s rukama vezanim na leđima, i ubijeni na obližnjoj livadi. Preživio je samo jedan zarobljenik.

(para. 216. Krstić, str. 90) (para. 315. Blagojević i Jokić, str. 118) (para. 351-353. Popović i ostali, tom I, str. 138-139) (para. 310-314. Tolimir, str. 148–151) (para. 5147-5154. Karadžić, tom IV, str. 2132–2135) (para. 2725-2732. Mladić, tom III, str. 1437–1440)

Nekoliko srebreničkih Bošnjaka iz kolone koji su, u manjoj grupi od oko desetak njih, pokušavali preći na teritoriju ABiH, zarobljeni su 19. jula 1995. kod Baljkovice, blizu Nezuka. Isti dan su, nakon ispitivanja, najmanje trojica od njih ubijena iz automatskih pušaka iz neposredne blizine.

(para. 567-569. Popović i ostali, tom I, str. 227-229) (para. 520-527. Tolimir, str. 244-247)

14. jula 1995., 11 ranjenih srebreničkih Bošnjaka prebačeno je iz Milića u bolnicu u Zvorniku, gdje je jedan od njih preminuo, a deset ostalih je prebačeno u kasarnu “Standard” i od tada im se gubi svaki trag.

(para. 570- 577. Popović i ostali, tom I, str. 229-232) (para. 528-533. Tolimir, str. 247–249.) (para. 2935. Mladić, tom III, str. 1573–1574)

Otprilike 22. jula 1995. u blizini Snagova zarobljeno je nekoliko srebreničkih Bošnjaka koji su išli prema Tuzli. Četvorica od njih su ubijena istog dana pucanjem iz vatrenog oružja u glavu, a jedan je prebačen u sabirni centar u Batkoviću.

(para. 580-583. Popović i ostali, tom I, str. 233-234) (para. 534-538. Tolimir, str. 249–252) (para. 5478-5481. Karadžić, tom IV, str. 2300-2301.)

U Bišini je 23. jula 1995. ubijeno najmanje 39 srebreničkih Bošnjaka, uključujući i dva maloljetnika, koji su prethodno zarobljeni na području Vlasenice te odvezeni kamionom i likvidirani.

(para. 542-546. Tolimir, str. 253–255) (para. 5483-5490. Karadžić, tom IV, str. 2301-2305) (para. 2876. Mladić, tom III, str. 1542)

Nakon što su izbjegli masovno pogubljenje na Vojnoj ekonomiji Branjevo, četvorica srebreničkih Bošnjaka su se predala vojniku VRS-a i završili su u Ugljeviku, a potom Zvorniku, te su ubijeni iza 23. jula 1995. godine.

(para. 584-589. Popvić i ostali, tom I, str. 234–236)

Poslije pada Srebrenice, negdje između sredine jula i sredine avgusta 1995., u Godinjskim barama kod Trnova ubijena su šestorica srebreničkih Bošnjaka, od kojih su dvojica bili maloljetni.

(para. 597-599. Popović ostali, tom I, str. 239–240(para. 547-551. Tolimir, str. 255–258) (para. 5494-5497. Karadžić, tom IV, str. 2307-2308) (para. 2882. Mladić, tom III, str. 1546) (para. 258- 259. Stanišić i Simatović, prvostepena presuda MMKS str. 120-121)

Otprilike 20 zarobljenika, od kojih je većina bila ranjena, stiglo je 18. jula 1995. u logor “Batković” iz bolnice u Bratuncu.

(para. 590-591. Popović i ostali, tom I, str. 236-237) (str. 259–260. Tolimir)

Između 23. i 26. jula, u “Batković” je iz vojne kasarne u preduzeću „Standard“ prebačeno otprilike 140 do 150 zarobljenika, a 26. jula je policija iz Bijeljine sprovela zarobljenike iz Pilice u “Batković”.

(para. 593-594. Popović i ostali, tom I, str. 237-238) (para. 556. Tolimir, str. 259–260) (para. 5501. Karadžić, tom IV, str. 2309-2310)

Od sredine do kraja jula 1995. godine, veći broj Bošnjaka iz Srebrenice i Potočara, koji su prešli u Srbiju, vraćen je Bratunačkoj brigadi VRS-a, a zatim prebačen u zatočeničke objekte u Knežini, Batkoviću, odnosno Vlasenici. Ukupno oko 185 zarobljenika registrovano je od strane MKCK kao ratni zarobljenici u zatočeničkom centru Batković u drugoj polovini jula 1995. Razmjena Bošnjaka zatočenih u Batkoviću počela je u julu 1995. a okončana je do 24. decembra 1995., ili januara 1996. kada je taj zatočenički logor zatvoren.

(para. 594-596. Popović i ostali, tom I, str. 237) (para. 557. Tolimir, str. 260) (para. 5502. Karadžić, tom IV, str. 2310)

Narodna skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini je 12. maja 1992. donijela “Odluku o strateškim ciljevima srpskog naroda”, u kojoj se jedan cilj odnosi i na područje Srebrenice, naime da se “uspostavi koridor u dolini rijeke Drine, odnosno eliminisanje Drine kao granice između srpskih država”.

(para. 96. Blagojević i Jokić, str. 35) (para. 57. Karadžić, tom I, str. 21. i para. 4945. Karadžić, tom IV, str. 2035)

Komanda VRS-a je u novembru 1992. izdala “Direktivu broj 4”, u kojoj se izdaje naređenje Drinskom korpusu da brani “Zvornik i koridor, a ostalim snagama na širem prostoru Podrinja iznurivati neprijatelja, nanositi mu što veće gubitke i prisiliti ga da sa muslimanskim stanovništvom napusti prostore Birača, Žepe i Goražda. Prethodno ponuditi razoružavanje borbeno sposobnih i naoružanih muškaraca, a ako ne pristaju – uništiti ih”.

(para. 97. Blagojević i Jokić, str. 36(para. 164. Tolimir, str. 66–67) (para. 4947. Karadžić, tom IV, str. 2036)

Krajem 1992. i početkom 1993., snage bosanskih Srba su započele veliku operaciju za osvajanje teritorija pod bošnjačkom kontrolom, značajno smanjivši srebreničku enklavu do marta 1993., koja se protezala otprilike od Potočara na sjeveru do Zelenog Jadra na jugu. Tokom te operacije srpske snage su vršile stalno i namjerno granatiranje sela na liniji fronta, zbog čega je bočnjačko stanovništvo bježalo u grad Srebrenicu, tako da se broj stanovnika u Srebrenici popeo za više desetina hiljada ljudi. VRS je prekinuo dovod vode u grad, a zbog akutne nestašice hrane, lijekova i drugih osnovnih potrepština, uslovi za život bili su užasni.

para. 107-108, 110-115. Orić, str. 37–40) (para. 165, 174. Tolimir, str. 67, 71) (para. 4947-4959. Karadžić, tom IV, str. 2036-2043) (para. 14-15. Krstić, str. 6-7) (para. 2323-2324, 2329-2333. Mladić, tom III, str. 1223-1224, 1225-1227)

Vijeće sigurnosti UN-a proglasilo je 16. aprila 1993. Srebrenicu “zaštićenom zonom” te ubrzo nakon toga u enklavu je raspoređen UNPROFOR i ona je proglašena “demilitariziranom zonom”, a oružje Bošnjaka bilo je, barem u određenoj mjeri, predato ili konfiskovano.

(para. 119. Orić, str. 41) (para. 18. Krstić, str. ) (para. 176. Tolimir, str. 71–72) (para. 4969-4972. Karadžić, tom IV, str. 2047–2049) (para. 2337, 2342, 2361. Mladić, tom III, str. 1230-1231, 1243)