Vareš

Nakon što su Bošnjaci u Varešu odbili organizaciju općine pod isključivom vlašću HVO-a, 1. jula 1992. HVO je stavio pod kontrolu važne objekte u gradu, konkretno zgradu skupštine grada, sud i policijsku stanicu, a većina Bošnjaka koji su bili izabrani u općinske vlasti smijenjeni su s funkcije.

(para. 287-288. Prlić i ostali, tom III, str. 78)

Vojnici HVO-a su od 18. do 23. oktobra 1993. godine uhapsili šest muškaraca Bošnjaka, od kojih su četvorica bili pripadnici ABiH, a dvojica nisu pripadali nijednoj formaciji, te ih odveli u zatvor Vojne policije u Varešu, gdje su tokom zatočenja tučeni palicama, šakama i nogama.

(para 307-309. Prlić i ostali, tom III, str. 83-84)

Snage ABiH su 21. oktobra 1993. napale Kopjare, a hrvatsko stanovništvo napustilo je selo.

(para. 311. Prlić i ostali, tom III, str. 84)

HVO je 23. oktobra 1993. izvršio napad na Stupni Do. Od 38 Bošnjaka ubijenih u Stupnom Dolu tog dana, između pet i 11 njih su bili vojnici, a ostalo su bili civili, Bošnjaci, dok je veliki dio sela u potpunosti uništen. Tijela tri žene, nakon što su ubijene, unakažena su presijecanjem grkljana i dojki, te udarcima. Ugljenisana tijela žena, djece i starijih osoba pronađena su kasnije u Stupnom Dolu. Neki stanovnici su ubijani prerezavanjem grkljanja i ispaljivanjem hitaca u glavu, a ubijen je i jedan invalid. Devetero žena, djece, uključujući i jednog trogodišnjeg dječaka i dvogodišnju djevojčicu, te starijih osoba živi su spaljeni.

(para. 744-746. Kordić i Čerkez, str. 249-250), (para. 49-50. Rajić, str. 10-11), (para. 417, 435-439, 441-445, 447, 451, 455, 457, 464. Prlić i ostali, tom III, str. 106, 110-116)

Pripadnici HVO-a su primorali tri Bošnjakinje iz Stupnog Dola na spolni odnos i podvrgli ih drugim vrstama seksualnog nasilja.

(para. 429. Prlić i ostali, tom III, str. 109)

Utvrđeno je da je napad na Stupni Do bio usklađeni napad HVO-a na selo, s namjerom da se ukloni bošnjačko stanovništvo, te da se radilo se o dijelu ofanzive HVO-a protiv bošnjačkog stanovništva Srednje Bosne, a posljedica je bio pokolj. Utvrđeno je i da je u Stupnom Dolu tokom napada bio pružen određeni otpor, ali da nije bilo opravdanja za napad.

(para. 750. Kordić i Čerkez, str. 251)

Jedinice HVO-a, koje su učestvovale u napadu, opljačkale su imovinu mještana, koje su primorali da napuste svoje domove, te su palili kuće i štale. Utvrđeno je da su u Stupnom Dolu sve kuće i okolni objekti kao što su štale i šupe potpuno uništene.

(para. 466-467. Prlić i ostali, tom III, str. 116-117)

Od 23. do 25. oktobra 1993., snage HVO-a su sprječavale UNPROFOR-u pristup u Stupni Do, između ostalog pravljenjem zapreka, postavljanjem mina na kontrolnim punktovima HVO-a nedaleko od Stupnog Dola i otvaranjem vatre po vozilima UNPROFOR-a. 26. oktobra 1993. patrola nordijskog bataljona UNPROFOR-a, zajedno sa pripadnicima britanskog bataljona UNPROFOR-a, te dvije TV ekipe, uspjela je ući u Stupni Do.

(para. 470-471, 474-475. Prlić i ostali, tom III, str. 117-118)

Snagama HVO-a (vojnicima brigade „Ban Josip Jelačić“ i specijalnim jedinicama "Maturice" i "Apostoli," u sastavu te brigade) je naređeno da 23. oktobra 1993. pretraže bošnjačke kuće u gradu Varešu, a vojno sposobne muškarce pritvore, što su i učinile, te uhapsile i pritvorile veliki broj muškaraca, a pripadnici HVO-a su vršili krađe u kućama i radnjama u vlasništvu Bošnjaka.

(para. 45. Rajić, str. 9), (para. 339, 346-347, 404. Prlić i ostali, tom III, str. 89, 91, 103)

Nakon hapšenja, obični građani Vareša, ali i pripadnici ABiH, bili su zatočeni u gimnaziji u ovom gradu u teškim uslovima, gdje su im prouzrokovane teške povrede i nanošene opekotine.

(para. 346, 368. Prlić i ostali, tom III, str. 91, 96)

Pripadnici HVO-a su muškarce, Bošnjake, zatočene u školi u Varešu od 23. oktobra do 4. novembra 1993. redovno surovo tukli i primoravali na bolne i ponižavajuće tjelesne položaje.

(para. 383. Prlić i ostali, tom III, str. 99)

Neki od zatočenika iz škole u Varešu su, u periodu od 26. oktobra do 4. novembra 1993., pušteni na slobodu, dok su drugi premješteni u zatvor u Vareš-Majdanu ili u zatvor “Dvice“, ili pak u zatvor Vojne policije u Varešu, gdje su ostali zatočeni do 3. novembra 1993. godine.

(para. 371. Prlić i ostali, tom III, str. 97)

Muškarci Bošnjaci bili su zatočeni u zatvoru u Vareš-Majdanu u periodu od 23. oktobra do 4. novembra 1993. i podvrgavani zlostavljanjima, a osim HVO-a su ih čuvali i pripadnici MUP-a Vareša.

(para. 395. Prlić i ostali, tom III, str. 101)

Zgrade u Varešu su u potpunosti ili djelimično oštećene i uništene početkom novembra 1993., kada je ABiH krenula u oslobađanje ovog grada, na način da su najprije pripadnici HVO-a prilikom povlačenja iz Vareša palili zgrade, a štete su također izazvali i pripadnici ABiH prilikom ulaska u Vareš, provaljivanjem vrata i razbijanjem prozora i izloga s ciljem da počine pljačku.

(para. 1842-1846. Hadžihasanović i Kubura, str. 594-595)

Pripadnici HVO-a su 23. oktobra 1993. napali selo Stupni Do kod Vareša, kada je ubijeno 38 civila bošnjačke nacionalnosti.

(para. 61-62. Miroslav Anić, str. 7-8., 28.)

Neki od ubijenih su ubačeni u više kuća koje su nakon toga opljačkane, polivene benzinom i zapaljene.

(para. 61-62. Miroslav Anić, str. 7-8., 28.)

Sve kuće u Stupnom Dolu, kao i seoska džamija, zapaljene su.

(para. 55. Miroslav Anić, str. 7-8., 26.)

U jednu od kuća je zatvorena manja grupa civila, koja je zatim zapaljena, a iz objekta su se civili uspjeli naknadno živi izvući.

(Miroslav Anić, str. 7-8.)

U napadu jedinica HVO-a na selo Stupni Do 23. oktobra 1993. ubijeno je 38 civila bošnjačke nacionalnosti.

(Ermin Čurtić, str. 2., 45-46.)

Ubijeni civili ubačeni su u više kuća, koje su nakon toga polivene benzinom i zapaljene, kao i ostalih 58 kuća i seoska džamija.

(Ermin Čurtić, str. 2., 45-46.)

Pripadnici HVO-a su civile izvodili iz podruma kuća u kojima su se sklonili, udarali ih i, uz prijetnje, od njih oduzimali nakit i novac.

(Ermin Čurtić, str. 2., 49.)

Istog dana, ispred samoposluge u mjestu Vareš Majdan su pripadnici HVO-a zaustavili civilno vozilo, pretukli i opljačkali vozača, od kojeg su oduzeli novac i nakit.

(Ermin Čurtić, str. 2., 43-44.)

Opljačkani civil je odvezen i predan u Srednjoškolski centar Vareš, u kojem su bili zatočeni civili bošnjačke nacionalnosti, gdje su ga vojnici zlostavljali.

(Ermin Čurtić, str. 2., 43-44.)

U jednu od kuća je zatvorena grupa civila. Kuća je zatim zapaljena, a iz objekta su se civili uspjeli izvući.

(Dominik Ilijašević, str. 1-2., 28-30.)

Nakon napada na Stupni Do, pripadnici HVO-a su u naselju Vareš-Majdan i samom Varešu provodili mjere zastrašivanja, protivzakonitog zatvaranja stanovništva, te pljačkanja njihove imovine.

(Dominik Ilijašević, str. 1-2., 30-34.)

Bošnjački civili su protivpravno zatvarani u prostorijama Osnovne škole u Varešu, fiskulturnoj dvorani Srednjoškolskog centra i podrumu austrijske kuće u Vareš Majdanu, gdje ih je tih dana bilo oko 300-400, i na najbrutalniji način su fizički i psihički zlostavljani i mučeni, a neki od njih su zadobili teške tjelesne povrede s trajnim posljedicama.

(Dominik Ilijašević, str. 1-2., 30-34.)

U prostorije bivšeg Saveza socijalističke omladine Vareš, koje su se nalazile prekoputa zgrade Općine, bili su zatočeni civili bošnjačke nacionalnosti. Njih su zarobili pripadnici HVO-a 18. oktobra 1993., te mučili 22. oktobra tokom ispitivanja.

(Dominik Ilijašević, str. 2., 34-38.)

Jednom od zatočenih je 22. oktobra 1993. nožem probijeno lijevo stopalo i zarezano desno uho, dok je drugi nožem uboden u desnu nogu.

(Dominik Ilijašević, str. 2., 38.)

U napadu jedinica HVO-a na selo Stupni Do 23. oktobra 1993. ubijeno je 38 civila bošnjačke nacionalnosti.

(Dominik Ilijašević, str. 1-2., 24-30.)

Ubijeni civili ubačeni su u više kuća, koje su nakon toga polivene benzinom i zapaljene, kao i ostalih 58 kuća i seoska džamija.

(Dominik Ilijašević, str. 1-2., 24-30., 38-39.)

Pripadnici HVO-a su civile izvodili iz podruma kuća u kojima su se sklonili, udarali ih i, uz prijetnje, od njih oduzimali nakit i novac.

(Dominik Ilijašević, str. 24-30.)

Šestorica zatočenih civila bošnjačke nacionalnosti su u noći sa 22. na 23. oktobar 1993. dovedeni u prostorije za ispitivanje Vojne policije HVO-a u Varešu, gdje su pretučeni tokom iznuđivanja informacija o broju vojnika i naoružanju u Stupnom Dolu, gdje im je nanesena fizička i psihička bol.

(Željko Marić, str. 1-2., 19-20.)

Dvije osobe su pretučene i maltretirane prilikom dovođenja u Srednjoškolski centar u drugoj polovini oktobra 1993.

(Željko Marić, str. 2., 20.)

U periodu od 4. novembra 1993. do 6. januara 1994. su pripadnici Armije RBiH nečovječno postupali prema zarobljenim pripadnicima HVO-a koji su zatočeni u sportskoj dvorani Srednjoškolskog centra, a potom u prostorijama preduzeća “Autotrans“ u Varešu, gdje je bio smješten Vojno-istražni zatvor.

(Miralem Frljak i ostali, str. 2-3., 6-13., presuda Vrhovnog suda FBiH.)

Dvojica zatočenika su udarani rukama, nogama, čekićem, gumenom palicom, a jednom od njih je prijećeno nožem.

(Miralem Frljak i ostali, str. 2-3., 7-8., presuda Vrhovnog suda FBiH.)

Dvije Bošnjakinje iz Vareša su pripadnici HVO-a natjerali na spolni odnos.

(para. 404. Prlić i ostali, tom III, str. 103)

Četvorica pripadnika Armije RBiH su 21. januara 1994. u zgradi “Šumarstvo Vareš“, gdje se nalazio zatvor Armije RBiH, silovali žensku osobu hrvatske nacionalnosti koja je u objekat došla u posjetu bratu koji je tu bio zatvoren kao ratni zarobljenik.

(para. 130., 199. Muhidin Bašić i Mirsad Šijak, str. 5, 34-35., 49.)

Zarobljenici iz Vojno-istražnog zatvora u Varešu su pušteni 6. januara 1994.

(Miralem Frljak i ostali, str. 6., presuda Vrhovnog suda FBiH.)